Drawing by: Paperbeatsscissors
We leven in een informatiemaatschappij.
De ICT ontwikkelingen gaan razendsnel en maken de samenleving – en alle spelers daarin – op een nieuwe manier kwetsbaar. Organisaties moeten zich continu aanpassen aan de snelle veranderingen. En voor veel organisaties is informatie van levensbelang.
Het vak Informatiemanagement mag dan misschien nog niet zo bekend zijn, maar organisaties kunnen niet meer zonder.
Hoe komt dat? En waarom is dit belangrijk?
Een beeld van het nut en de noodzaak van informatiemanagement.
PS. Mocht je eerst meer willen weten over wat informatiemanagement is (of kan zijn), zie mijn blog “Informatiemanagement, wat is dat?”
Informatiemaatschappij
We leven in een informatiemaatschappij. Wordt gezegd. Er zijn vele definities van dit woord; de kern is dat – door de technologische ontwikkelingen van de laatste decennia – informatie een centrale en essentiële rol speelt in onze samenleving. Er heeft een verschuiving plaatsgevonden van de industriële naar dienstverlenende sector, waardoor een steeds groter aantal mensen en organisaties zich bezighouden met informatie. Meer dan de helft van onze economie draait op informatiediensten; organisaties waar informatie de corebusiness is.
Je kunt het zien als een ware informatie(r)evolutie vanwege de ingrijpende gevolgen, die niet minder zijn dan die van de industriële revolutie in de 18e en 19e eeuw. De rol die informatie in onze maatschappij speelt en de wijze waarop mensen informatie gebruiken, vastleggen, verwerken en verspreiden is veranderd. En daarmee het karakter van onze samenleving.
Veranderingen
De ICT ontwikkelingen gaan razendsnel, waardoor informatie steeds sneller, goedkoper en gemakkelijker de wereld rond gaat. De beperkingen van ‘vroeger’ van tijd, afstand en plaats bestaan niet meer. En de toename van de hoeveelheid informatie nauwelijks te bevatten. (De komende 2 jaar wordt net zoveel informatie geproduceerd als in de afgelopen eeuw!). Tel daar nog bij op dat digitale informatie is losgekoppeld van vorm en plaats: het kan in ontelbare vormen en op ontelbare plaatsen aanwezig zijn.
Door de ICT ontwikkelingen is er – naast de fysieke wereld – een virtuele wereld ontstaan, die veel veranderingen heeft veroorzaakt in de manier waarop we samen leven, communiceren, werken en onderzoeken.
Kwetsbaar
De ontwikkelingen hebben tot ingrijpende veranderingen geleid en maken de samenleving – en alle spelers daarin – op een nieuwe manier kwetsbaar.
De informatiemaatschappij wordt ook wel een netwerkmaatschappij genoemd; een samenleving die bestaat uit een geheel van aaneen gevlochten netwerken – niet meer gebaseerd op de traditionele (hiërarchische en/of piramide) patronen en structuren en veel minder eenduidig dan voorheen.
Mensen zijn beter geïnformeerd, mondiger en handelen autonomer – op basis van zelf verworven informatie. Dit heeft veranderingen in verhoudingen teweeg gebracht. Bijvoorbeeld de verhouding tussen arts en patiënt, tussen werkgever en werknemer, tussen overheid en burger.
Ook zien we grote veranderingen en verschuivingen in de praktijk van informatiediensten. Onder meer in de rollen van informatieproducenten, intermediairs en gebruikers van informatie. Consumenten zijn tevens informatieproducenten geworden: zij beschikken over dezelfde mogelijkheden om te publiceren voor een groot publiek. Consumenten en producenten treffen elkaar rechtstreeks op internet, zonder tussenkomst van informatietussenpersonen. Ook zijn er vele nieuwe spelers ontstaan, die nieuwe dienstverlening aanbieden op het gebied van informatie. Veel afdelingen en instellingen op het gebied van informatie moeten zichzelf daarom opnieuw uitvinden om hun positie te behouden of te versterken. Zie mijn artikel ‘Gezocht: een nieuwe identiteit’ (een nieuwe blog hierover volgt.)
Daarbij: de afhankelijkheid van ICT is groot. Veilige netwerken en informatiesystemen zijn van het allergrootste belang. Hackers, virussen, spam, phishing, oplichting en piraterij. Door storingen kan cruciale informatie verloren gaan of in verkeerde handen terecht komen. Door de toegenomen transparantie zijn veel informatiestromen van mensen, bedrijven en overheden zichtbaar geworden. Daarbij komt nog dat de handelingen op internet een permanent karakter hebben: het is niet meer uit te wissen. Er komt steeds meer informatie beschikbaar voor iedereen, maar ook over iedereen – ook via chips in bijvoorbeeld mobiele telefoons, bankpassen, klantenkaarten, paspoorten en identiteitsbewijzen. De beschikbaarheid (en koppeling) van gegevens kan tot gevaarlijke (macht)situaties kan leiden.
Ook worden we geconfronteerd met juridische aspecten. Bijvoorbeeld met betrekking tot regulering. Het internet heeft geen hiërarchische structuur en wordt niet centraal aangestuurd en gecoördineerd. Het distributienetwerk is niet meer centraal en overzichtelijk, maar gedecentraliseerd en verloopt niet meer langs de geijkte kanalen. Internet kent geen grenzen (letterlijk), en buiten de grenzen gelden onze nationale, territoriaal gebonden wet- en regelgeving niet meer. De overheid heeft nog steeds onvoldoende grip om op te treden, omdat ook de rechtsmacht gebonden is aan grenzen. Zo zijn bijvoorbeeld via internet goederen te koop die in Nederland verboden zijn. Medicijnen waarvoor in Nederland een doktersrecept nodig is, zijn via internet vrij verkrijgbaar. En kansspelen kunnen op internet gespeeld worden, die in strijd zijn met de Nederlandse kansspelwetgeving.
Voor wat betreft het informatierecht was de Nederlandse regering in 1998 nog van mening dat ‘wat offline geldt, ook online moet gelden’, maar deze visie is inmiddels achterhaald (zie mijn blog “Auteursrecht & het oude offline denken“). De huidige wet- en regelgeving is niet meer toereikend; er zullen nieuwe informatiewetten geformuleerd moeten worden en er zullen manieren ontwikkeld moeten worden om om te gaan met de problematiek van bijvoorbeeld het illegaal kopiëren, privacybescherming, authenticatie, bescherming en integriteit van gegevens.
De ontwikkelingen van nieuwe technologieën en media voor informatie en communicatie hebben dus gevoelige veranderingen in gang gezet en een nieuwe wereld geopend. De ontwikkelingen in onze informatiemaatschappij zijn nog volop gaande. Het proces waarin we ons bevinden moet constant worden bijgestuurd – een weg met onophoudelijk nieuwe uitdagingen en hardnekkige obstakels.
Informatie (r)evolutie
Kortom: een ware informatie (r)evolutie. Die de manier waarop mensen met elkaar samenleven, communiceren en werken sterk heeft veranderd. En de manier waarop met informatie en kennis wordt omgegaan.
Organisaties moeten zich continu aanpassen aan de snelle veranderingen (markten, ICT, regels). En er worden hogere eisen gesteld aan flexibiliteit, snelheid en kwaliteit. Ook door de ‘nieuwe’ generatie, die informatie anders ziet en er anders mee omgaat.
De ontwikkelingen gaan sneller dan het tempo van aanpassing; dat maakt mensen en organisaties kwetsbaar en kan tot lastige situaties leiden. Organisaties en instellingen staan bloot aan de snelle opeenvolging van veranderingen en moeten zich de steeds veranderende omgeving eigen maken. Want, wie niet op tijd bijtankt, valt vroeg of laat stil.
Informatie als productiefactor
Voor veel organisaties is informatie van levensbelang. En informatie- en kennisvraagstukken staan hoog op de agenda’s. Het vak/de term Informatiemanagement mag dan nog niet zo bekend zijn, maar iedere organisatie is hier mee bezig. Of wat voor manier dan ook: of het nou gaat om ICT systemen, omgaan met sociale media of het organiseren en beheersen van ‘interne’ informatie.
Van onze economie draait meer dan de helft op informatiediensten; organisaties waar informatie de corebusiness is. Vreemd om dan te bedenken dat informatie vaak (nog) niet gezien wordt als serieuze productiefactor. Ook voor organisaties waarbij informatie of kennis niet behoort tot de core-business, het van levensbelang is. Hiaten in de informatievoorziening hebben namelijk altijd gevolgen voor andere bedrijfsvoeringsaspecten én raken de uitvoering van de primaire taken.
En daarom
De ICT-ontwikkelingen hebben een revolutionaire invloed op de verspreiding van kennis en informatie en de wereld van de informatievoorziening is dan ook meer dan ooit in beweging. De manier waarop met kennis en informatie wordt omgegaan is veranderd en dat vraagt om een andere kijk op informatie en kennis.
Door de technologische ontwikkelingen is – naast de fysieke wereld – een virtuele wereld ontstaan, die veel veranderingen heeft veroorzaakt in de manier waarop we samen leven, communiceren en werken. En de komende decennia zal de digitalisering alleen maar toenemen. We zijn nog maar halverwege “The New Normal” (Peter Hinssen). En dus zal het belang van informatiemanagement alleen nog maar verder toenemen. Denk ik.